Хамгийн сүүлд, хамгийн олноороо цугласан, тэмцэл “нүүрсний мафи” гэж мангасыг дарж авах байв.

Энэ жагсаал 2022 оны 12 дугаар сарын 4-29-ний хооронд төв талбайд болсон. Ингэхдээ 44 их наядын хэмээх нүүрсний хулгай төрд нүүрлэснийг эсэргүүцсэн. Энэ үеэр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ уучлалт гуйж, авлига, албан тушаалын хэргүүдтэй нам харгалзахгүй тэмцэхээ амлаж байлаа. 

Нүүрсний мафийнхантай тэмцсэний нэг жилийн ой

Уг жагсаалыг албадан тарааснаас хойш хариуцлага нэхсэн иргэдэд хариу болгож, нүүрсний сонсголыг өнгөрсөн жилийн 12 дугаар сарын 4-22-ны хооронд зохион байгуулсан. Сонсголыг хоёр үе шаттайгаар хийж, 9 өдөр “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн үйл ажиллагааны талаар 60 нотлох баримтыг шинжлэн судалсан.

Сонсголын үр дүн

2011-2023 онд 4.8 их наяд төгрөгийн дүн бүхий 40 төслийн худалдан авах ажиллагаа хуульд нийцээгүй болохыг тогтоосон. 2011-2014 оны худалдан авах ажиллагааны төлөвлөгөө, тайлан тус компанийн архивд байхгүй, ор тас алга болсныг олон нийт мэдсэн. Ийнхүү иргэд хөшигний ард байсан асуудлын учрыг мэдсэн ч тэмцлийн үр дүн шүүхийн шатанд хэн хариуцлага хүлээх вэ гэдгээр илрэх юм.

Тэмцлийн үр дүн

Шүүхээр энэ хэрэгтэй холбоотой 11 хүний хавтас хэрэг хүлээн авснаас 3 нь л шийдвэр гаргах өндөр эрх мэдэл бүхий албан тушаалтнууд байв. УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайхан 3 жил хоригдохоор болж, 1.8 тэрбум төгрөгийг улсын орлого болгон хураалгасан. "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн гүйцэтгэх захирал асан Б.Ганхуяг 5 жил 9 сар хоригдохоор болж, 9.9 тэрбум төгрөгийг улсын орлого болгон хураалгасан. УИХ-ын дарга асан З.Энхболд 5 жил нийтийн албанд томилогдох эрхээ хасуулж, 40 сая төгрөгөөр торгуулсан. 

Мартаж боломгүй сэжүүр

Жагсаалтай холбоотой телевизийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд энэ хулгайн ард Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга байгаа хэмээн шүгэл үлээж, Хууль зүйн сайд асан Х.Нямбаатар нүүрсний хулгайчийг Т.Доржханд гишүүн бараг л хэлчихлээ хэмээн дэмжиж байв. Олон нийт ийнхүү Нүүрсний гэх хэргээр Х.Баттулгыг хардах, сэжиглэх үндэслэл байна гэсэн хүлээлттэй үлдсэн. Х.Баттулгаар эхэлсэн сэжүүр бүтэн жилийн турш замхарсаар шүүлтийн шатанд ор мөргүй арилж, МАН-ын намын сонгууль угтсан шоу боллоо гэх таамаг олон нийтийн дунд байна.

Мартаж болохгүй нэрс

Нүүрсний хэрэг яригдаж эхлээд олны анхаарлыг татаад байх үед АТГ-аас нүүрсний хулгайч байж болзошгүй хэмээн 2022 оны 12 сарын 13-нд 17 хүний нэрийг зарласан. Эдгээр 17 хүнээс дээр дурдсан 2 нь ял шийтгүүлж, Х.Баттулга, Ө.Шижир, Р.Сэддорж нар УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон. Үлдсэн 12 хүнийг танилцуулъя.

Энэ талаарх бүтэн мэдээллийн хөтөлөрийг энд дарж, үзээрэй.

• Зам тээврийн хөгжлийн сайд асан Д.Ганбат. За энэ хүн бол янз бүрийн хэргүүдээр л шалгуулж байсан юм билээ. Гэхдээ яг энэ нүүрсний гэх хэрэг дээр ямар зүйл хийсэн болоод шалгуулсан бэ гэдэг нь тодорхойгүй. Энэ хүний хувьд бүх юм нь тодорхойгүй юм байна лээ. Яагаад сэжиглэгдсэн юм, хэрэг нь яасан юм, шийдэгдсэн юм уу гээд бүгд жаахан бүрхэг, мэдээлэл багатай. 
• УИХ-ын гишүүн асан А.Адъяасүрэн. Манай зарлагдсан 17-ноос ганцаараа эмэгтэй байсан. Хамгийн гол нь энэ хүн өөрөө нүүрс тээвэрлэдэг бизнестэй. Бизнесээ хийхдээ холбогдох албан тушаалтнуудад авлига өгсөн гэх хэрэгт шалгуулж байсан. Тэгээд хэрэг нь шүүх рүү шилжихгүй байсаар байгаад замхарсан. Адъяасүрэнгийн хувьд өнгөрсөн сонгуулиар 1-р тойрогт нэр дэвшээд гараагүй. Одоо бол хувийнхаа бизнесийг хийгээд явж байгаа сурагтай байсан
• УИХ-ын гишүүн асан Д.Бат-Эрдэнэ. Хүмүүс бол ажнай Бат-эрдэнэ гэдгээр нь сайн мэднэ. Ямар хэрэгт холбогдсон бэ гэхээр Д.Бат-Эрдэнэ нь орон нутгийн буюу Өмнөговь аймгийн өмчид хамаардаг Тавантолгой ХК-ийг аймагтайгаа хамт эзэмшдэг. Тэрээр аймгийн иргэддээ өгөх байсан ногдол ашгаас өөртөө 28.7 тэрбум төгрөгийг авсан гэх асуудалд шалгуулж байсан. Хамгийн сүүлийн мэдээллээр бол түүний хэрэг шүүх, прокурор руу шилжээгүй АТГ-т гацсан байна гэж байсан. Энэ хүний хувьд мөн албан тушаалд очоогүй, хувийнхаа юмыг хийгээд явж байгаа. 
• УИХ-ын гишүүн асан Ц.Анандбазар. Яг ямар хэргээр АТГ сэжигтнээр татсан бэ гэдэг мэдээллээ өгөөгүй. Сүүлд Анандбазарын эзэмшдэг Сод монгол компани Эрдэнэс тавантолгой ХК-тай гэрээ байгуулсан байж болзошгүй гэдэг асуудал яригдсан. Ц.Анандбазар нэг хэрэг шүүх дээр очсон ч тэр нь яг нүүрсний гэх хэрэг байсан уу, өөр авлигын хэрэг байсан уу гэдэг нь тодорхойгүй юм билээ. 
• УИХ-ын гишүүн асан Н.Наранбаатар. Бусдад хууль бус давуу байдал бий болгосон, үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн гэх асуудлаар шалгагдаж байсан 2024 оны 2 сард түүний хэрэг прокурор руу шилжсэн. Энэ хэрэг бас яасан бэ гэдэг нь тодорхойгүй. Н.Наранбаатарын хувьд ямар нэг албан тушаалд очоогүй. 
• УИХ-ын гишүүн асан Б.Баттөмөр. Тухайн үед яг ямар хэргээр шалгуулж байгаа нь тодорхойгүй. Бас сүүлд УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга асан Д.Тогтохсүрэн сэтгүүлчдэд мэдээлэл өгөхдөө Б.Баттөмөр гишүүн надад хууль хяналтын байгууллагаар шалгагдаад гэм буруугүй нь тогтоогдсон талаарх бичгээ үзүүлсэн гэж ярьсан. Тэгэхээр хэрэг нь хаагдсан байх магадлалтай. Гэхдээ яг мөрдөх байгууллагаас бол албан ёсны мэдээлэл өгөөгүй. 
• УИХ-ын гишүүн асан Ш.Раднаасэд. Яг ямар хэргээр шалгуулсан нь тодорхойгүй ч хэвлэлүүдэд МХЕГ-ын даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр ажиллаж байх үедээ авлигын хэргээ хийсэн байж магадгүй гэж үздэг. Мөн л хэрэг нь яасан тодорхойгүй, Ш.Раднаасэдийн хувьд одоогоор ямар нэг албан тушаалгүй байна. 
• УИХ-ын гишүүн асан Ц.Сэргэлэн. АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтсээс хоёрдугаар сарын 10-нд УИХ-ын гишүүн Ц.Сэргэлэн рүү хандан илгээсэн албан бичигтээ “Иргэнээс ирүүлсэн мэдээллийн мөрөөр танд эрүүгийн хэрэг нээн шалгасан ч мөрдөн байцаалтын шатанд үгүйсгэгдсэн тул яллагдагчаар татах үндэслэл тогтоогдоогүй болно” гэснээр ямартай ч хэрэг хийгээгүй гэсэн үг болсон. Нэр төрөө сэргээлгэхээр шүүхэд хандсан юм билээ. Одоо ямар нэг албан тушаалд очоогүй. 
• Өмнөговь аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгч Б.Эрдэнэ-Очир. Ямар хэргээр шалгагдсан нь тодорхойгүй ч тухайн үед хувийн тээврийн компани нь нүүрс тээвэрлэдэг байсан уу гэдэг асуудал яригдсан. Түүний хувьд одоо ч ИТХ-ын төлөөлөгчийн ажлаа хийж байгаа. 
• Өмнөговь аймгийн Засаг дарга асан Б.Бадраа. Цагаан хадны суурьшлын бүсэд 2020-2021 онд гаалийн хяналтын талбай, нүүрс тээврийн компаниудын кэмп байгуулах зориулалтаар их хэмжээний газар олгосон. Ингэхдээ хамаарал бүхий хүмүүсийн аж ахуйн нэгжүүдэд давуу байдал үүсгэн албан тушаалаа урвуулсан хэрэгт яллагдагчаар татагдаад байсан. Одоо хэрэг нь яасан бүү мэд.
• Эрдэнэс Тавантолгой ХК-ийн захирал асан Д.Ариунболд. "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-ийн гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байхдаа "360 мянган ам.долларыг хахуульд авсан байж болзошгүй" хэмээн яллагдагчаар татан өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард цагдан хорьсон байдаг. Нэлээн шалгуулсан. Хэргийг АТГ-аас прокурор руу шилжүүлээд тэгээд бас замхарсан. Энэ хүн одоо хаана юу хийж байгааг нь мэдэхгүй байна.
• Эрхэт Монгол ХХК-ийн захирал Х.Мандахбаяр. Манай сэтгүүл зүйн салбарын хүн байгаа. Хэргийг нь шалгаж байгаа гээд байсан ч яг одоогийн байдлаар нэг тийш болгож шийдсэн эсэх талаар ямар ч мэдээлэл олон нийтэд ил болоогүй.