Монголын Эмэгтэйчүүдийн холбоо (МЭХ) 1924 онд байгуулагдаж, 2024 онд 100 жилийн ойгоо хийсэн. 1924 онд “Бүсгүйчүүдийг боловсруулах тасаг” нэртэйгээр байгуулагдаж байсан тус байгууллага Азидаа анхны эмэгтэйчүүдийн байгууллага гэгдэж, анхны даргаар нь Монголын шинэ цагийн утга зохиолыг үндэслэгч Дашдоржийн Нацагдоржийн гэргий Д.Пагмадулам ажиллаж байв. 

Ийнхүү тус холбоо 100 жилийн түүхэн ойн дээрээ анхны дарга Д.Пагмадуламын түүх, намтраас сэдэвчилсэн “Пагмадулам” киног санхүүжүүлэн, “Хамба фильм”-тай хамтран бүтээсэн юм. Тус бүтээлээ 2024 оны 11 сарын 8-наас кино театр, IPTV-ээр цацсан. Киноны Ерөнхий найруулагчаар Б.Ганболд, Ерөнхий продюсероор МЭХ-ны дарга Б.Оюунгэрэл, кино зохиолчоор Д.Золзаяа, Мө.Батбаяр нар ажиллажээ. Уг кино нээлтээ хийхээс ч өмнө буюу 10 сард болсон 16 дахь удаагийн “Улаанбаатар” олон улсын кино наадмаас “Шилдэг зураглаач”, “Шилдэг зураач”-ын шагналыг тус тус хүртсэн байдаг. 

Хардах эрх хэнд ч бий…

Тэгвэл тус бүтээлийн агуулга санаанд зохиолч, яруу найрагч, сэтгүүлч Р.Эмүжин шүүмжлэлтэй хандан, байр сууриа илэрхийлсэн. 

Тодруулбал, өөрөө хэлмэгдүүлэлтэд өртөж, бусдыгаа барьж өгөөгүй зоригтон, “Учиртай гурван толгой” гэх суут бүтээлийг бичсэн, авьяаслаг яруу найрагч Д.Нацагдоржийг өөдгүй муу архичин, архинд живж нас барсан мэтээр дүрсэлсэн. Эхнэр Д.Пагмадуламыг нь нөхрөө тоолгүй хятад өвгөнөөр оюун санаагаа удирдуулсаар байгаад үлдлээ гэх утгаар шүүмжилжээ. Ингэхдээ тус кино хятадаас санхүүжилт авсан уу гэх хардлагыг ч мөн дайгаад амжсан юм. 

Уг шүүмжлэлийн хариуд киноны Ерөнхий продюсероор ажилласан МЭХ-ны дарга Б.Оюунгэрэл цахим хуудастаа “Пагмадулам” хэнд ч гай болоогүй. “Пагмадулам”  түүхэн уран сайхны кино нийт 152 сценатай, 2 цаг 52 минут үргэлжилдэг. “Пагмадулам”-ын хятадаар ярьсан, ший янгуу үзсэн, хятад хороололд амьдарч байсан, хятад хүнээр туслуулж байсан тухай 4 сцена энэхүү кинонд гардаг. Ингээд хятадаас мөнгө авч Монголчуудын тархийг угааж оюун санааны наймаа, үүний цаана хэдэн сая юань авсан хэрэгт гүтгэгдэж эхлэв. Германд амьдарч байсан, Германаар ярьсан, Герман хүнтэй уулзсан сценууд ч бас энэхүү кинонд гардаг. Тэхээр Германаас бас мөнгө авсан болж таарах уу?...Нүдийг таглаж чихийг нь бөглөчхөөгүй бол “Пагмадулам” түүхэн уран сайхны киноны 152 сценаар түүний туулсан амьдрал, сурсан мэдсэн, хайр сэтгэл, жаргал зовлон, хэцүү бэрх, бүтээсэн түүх нь бас гардаг. Чимээгүй яваад байхаар дээрэлхэж болно гэж бодож, боломж л гарвал гүтгэж, харааж, доромжлох эрх хэнд ч байхгүй. Баримт, нотолгоо, зөв мэдээлэл, зарчимтай шүүмж бол байх ёстой зүйл. Харин амны зоргоор “чалчиж” хүссэн бүхнээ харлуулж гүтгэх эрх хэнд ч байхгүй гэдгийг юм уншдаг, наад захын өөрийн ухаантай ямар ч хүн мэдэх учиртай” хэмээн хариу тайлбар хийсэн. 

Р.Эмүжин мөн “Чи Монголын эмэгтэйчүүдийн холбооны нэрээр жил бүр баахан эмэгтэй урагшаа Хятад руу авч явдаг, бас энэ киног продюсерласан. Хятадуудаас хэдэн саяыг авсан бэ, үүнийгээ тайлбарла даа. Чи яг ямар орлоготой, цалинтай, бизнестэй хүн бэ?” хэмээн асуугаад амжсан. 

МЭХ хятадаас хамааралтай юу

Энэ нь ч учиртай болов уу. Учир нь МЭХ-ны дарга Б.Оюунгэрэл 2024 оны сүүлийн 3 сард л гэхэд БНХАУ-аас Монгол Улсад суух онц бөгөөд бүрэн эрхт элчин сайд Шэнь Минжуньтай 2025 оны хамтын ажиллагаагаа хэлэлцэж, Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ойнд оролцож яваагаа цахим хуудсаараа зарласан байна. Түүнчлэн Бүх хятадын эмэгтэйчүүдийн холбооноос МЭХ-ны “Хавдаргүй монгол эмэгтэй” нийгмийн зорилтот төслийн хүрээнд 

• Говь-Алтай, Ховд, Дорноговь аймгийн бүх сумдын эмэгтэйчүүдийн төрөх болон үзлэгийн орыг шинэчилж,
• Баянхонгор аймгийн Нэгдсэн эмнэлэгт Хөхний эхо аппарат хандивлаж,
• Хөх хотод 30 эмчийг богино хугацааны туршлага судлах сургалтад хамруулж,
• 10 гэр бүлийг Хөх хот, Бээжинд аялуулан,
• 20 гар урлаач багш сургахад дэмжлэг үзүүлсэн гэх. 

Тэгэхээр БНХАУ-тай ийм нарийн нягт холбоотой байгааг Пагмадулам киноны агуулгад нөлөөлсөн гэж хардах эрх хэнд ч байгаа болов уу.

Түүнчлэн кино зохиолчдын нэгээр ажилласан зохиолч, орчуулагч Мө.Батбаяр ӨМӨЗО-ны их сургуульд Хятадын орчин үеийн уран зохиолын чиглэлээр суралцаж байсан бөгөөд өдгөө Хятад, Япон, Испани, Англи хэлнээс шүлэг орчуулдаг нэгэн юм.

Баримттай хариулт нэхье

Тус бүтээлийг туурвихдаа “улсаас нэг ч төгрөг гаргаагүй, холбооны гишүүд, хандивлагчдын хөрөнгөөр 700 сая төгрөгийн өртгөөр бүтсэн” гэж МЭХ-ны ерөнхийлөгч Б.Оюунгэрэл нээлтийн үгэндээ онцолж байжээ. Тэгвэл яг хэчнээн гишүүн энэ мөнгийг хэрхэн босгов, Цагаан сар ба хар нулимс, Учиртай гурван толгой жүжиг, Миний нутаг шүлгийг туурвиж, орос герман хэлнээс орчуулга хийн, амьдралынхаа сүүлийн мөч хүртэл тасралтгүй бичиж, туурвиж байсан их зохиолч Д.Нацагдоржийн гавьяаг яагаад энэ кинонд  дурдалгүй, түүнийг үгээгүй муу архичин мэтээр дүрслэв гэх асуултыг кино бүтээгчдээс, ялангуяа оюуны өмчийн эрх эзэмшигч “Монголын Эмэгтэйчүүдийн холбоо” НҮТББ-аас асууя.