Монгол Улс залуучуудын орон гэгддэг. Хүн амын 385,5 мянга буюу 10 хувийг ахмадууд бүрдүүлж байна. Эмэгтэй 55 наснаас, эрэгтэй 60-аас дээш насныханыг ахмад настан хэмээн үздэг. Тэгвэл ердөө 15 жилийн дараа 2040 он гэхэд 4 ажилтан тутмын нэгийг ахмад настан бүрдүүлэхээр байна. 2050 он гэхэд 5 хүн тутмын нэг нь ахмад настан болно. 

Энэ нь ахмад настнуудад зориулсан эрүүл мэнд, халамжийн зардал өсөх, ахмадуудад зориулсан үйлчилгээний байгууллага, халамжийн хувилбарт үйлчилгээг хүртээмжийг нэмэгдүүлэх өнөөдрөөс төлөвлөх ёстой гэдгийг анхааруулсан тоо юм. 

Ахмадын тоо өсөхтэй зэрэгцээд дундаж наслалт ч нэмэгдэнэ 

1995 оны байдлаар дундаж насжилт 63 байсан бол 2023 оны байдлаар 71.5 болж нэмэгджээ. Гэтэл ахмадуудын нийгмийн байдал базаахгүй дүр зурагтай байна. Ахмадын холбооны судалгаанаас харахад 28,200 буюу 16 хувь нь ядуу өрхөд, 3963 ахмад ганц бие харж хандах хүүхэдгүй аж төрж байгаа юм. 

Гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас зөрчлийн гэмт хэрэгт хохирсон ахмад настны тоо 2022 онд 968 буюу 34.8 хувиар нэмэгдсэн байна.

Үүнд:

• 64 хувь сэтгэл санааны хүчирхийлэл,
• 36 хувь нь эдийн засгийн хүчирхийлэл,
• 47хувь нь бэлгийн хүчирхийлэл, бие махбодын хүчирхийлэл 
• 21 хувь үл хайхрах хүчирхийлэлд өртсөөр байна.

Хүүхэд цэцэрлэгт зөөх зэргээр гэр бүлийн амьдралд өөрөө үүрэггүй мэт ахмадууд сэтгэл санаа зутруухан байгааг олон судлагаа тоон мэдээ батална. Иймээс хөдөлмөрийн чадамжтай, нийгмийн харилцаанд оролцох хүсэлтэй ахмадуудыг ажлын байранд зуучлах, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих ажил ус агаар мэт дутагдаж байна. 

Ахмадуудын 20 хувь хөдөлмөр эрхэлж байгааг нэмэгдүүлнэ  

Ахмадуудын 20,7 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байна. Энэ тоог ахиулахын тулд холбогдох хуульд өөрчлөлт оруулан ахмадуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих бодлогыг ЗГ-аас барьж байгаа. 

Ахмад настны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих зорилтын хүрээнд өмчийн төрөл, бүрийн хэлбэрээс үл хамаарч 50 ба түүнээс дээш ажилтантай аж ахуйн нэгж, байгууллага нийт ажлын байрныхаа 2 хувиас доошгүй орон тоонд ахмад настныг газрын доор болон хөдөлмөрийн хортой халуун, хүнд нөхцөлтэй ажлын байрнаас бусад ажлын байранд ажиллуулах зохицуулалтыг бүрэн хэрэгжүүлнэ.

• Ахмад настныг авч ажиллуулж байгаа байгууллага ахмад настан өөрөө хүсвэл тэтгэврийн даатгалын шимтгэл 8.5 хувийг төлөхгүй байх;
• 50 ба түүнээс дээш ажилтантай байгууллага нэг ахмад настныг авч ажиллуулах;
•  Мөн хөдөлмөр эрхэлж байгаа ахмад настан нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөхгүй байх боломж бүрдсэн
• Ахмад настны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээний төсвийг нэмэгдүүлэх
• Тэтгэвэрт гарсан эмч, багш зэргийг өөрсдийн хүсэлтээр үргэлжлүүлэн ажиллахыг дэмжих, холбогдох Засгийн газрын гишүүд хамтран арга хэмжээний төлөвлөгөө батлан хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна;
• Халамжийн сангаас ахмад настанд зориулж олгож байгаа нийт зардлын 10-аас доошгүй  хувийг заавал ахмад настанд зарцуулна

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээнд 2025 оны төсөвт нийт 1211 ахмад настанд 9.7 тэрбум төгрөгийн зээл, 1321 хүнд 6.4 тэрбум төгрөг зөвлөх үйлчилгээ, ТББ-ын зөвлөх үйлчилгээнд, хүүхэд хамгаалагч төсөлд 462.0 сая төгрөг зарцуулахаар төсөвлөжээ. 

4000 орчим ахмад өөрт тохирсон ажлын байранд зуучлагджээ

Ажил хөдөлмөр эрхлэх боломжтой ахмад настнуудыг ажлын байранд зуучлах ажил идэвхжих шинжтэй байна. Учир нь багш сурган хүмүүжүүлэх зэрэг биеийн хүч бага шаардах зарим ажлын байранд ахмадуудад илүү тохиормжтой. Цагаа барьдаг, татлаа түтлээгүй ахмадууд ирээдүйд шилдэг ажилтан болохыг үгүйсгэх аргагүй. 2024 оны байдлаар 55-53 насны 1960 иргэн, 60-аас дээш насны 1938 иргэн хөдөлмөр эрхлэхээр 2024 онд зуучлагдан ажлын байран дээр гарчээ. 

Ахмад мэргэжилтний зөвлөх үйлчилгээнд 1238 иргэн хамрагдаж, 1238 иргэн ажлын байраар хангагдаж, 1,333,248,000 төгрөгийг зарцуулсан.

Байгууллагууд дэргэдээ ахмадын санг байгуулан эхэлжээ 

"АХМАДЫН САН” гэж ахмад настанд нэмэгдэл тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж, дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор аж ахуйн нэгж, байгууллагын ТӨСӨВ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ОРЛОГООС хуульд заасан хувь, хэмжээгээр тооцож бүрдүүлсэн мөнгөн хөрөнгийг;

Улсын хэмжээнд нийт 4737 аж ахуйн нэгж, байгууллага ахмадын сан байгуулсан байна. Үүнээс:

• 2020 онд 1777;
• 2021 онд 3534;
• 2022 онд 4527;
• 2023 онд 4737

Аймаг, дүүрэг, сум, тосгон, хороонд Гэр бүлийн хөгжлийн төв, “АХМАДЫН ӨРГӨӨ”, болон сэргээн засах, идэвхтэй насжилтыг дэмжих чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах төвүүдээр дараах үйлчилгээг үзүүлнэ. 2025 оны Нийгмийн халамжийн сангийн төсөвт энэ арга хэмжээнд нийт 57000 хүн хамруулахаар 4.9 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн. 

Ахмадууд тэтгэвэрт гарсан даруйд орлого нь эрс буурч нийгмийн амьдарлаас тасарч, хязгаарлагдмал хүрээнд аж төрөх нь элбэг. Тэдний туулж яваа бидний удахгүй туулах зам ямар байх бол?