Монгол Улс, Оросын Холбооны Улсын төрийн архив болон музейн сан хөмрөгт хадгалагдан буй шинэ шинэ баримт, биет үзмэрийг дэлгэн харуулсан “Халхын гол-85 жил” хамтарсах үзэсгэлэн өнөөдөр/2024.08.19/-ны өдөр нээлтээ хийлээ.

Халхын голын дайн нь БНМАУ-ын бат бэх хүчин чадал ба тусгаар тогтносон байдал хийгээд Монгол, Оросын найрамдалт харилцааг зузаатгасан томоохон шалгуур байв. Дайны улмаас БНМАУ нь улсын төсвийнхөө 60 гаруй хувийг улс орноо батлан хамгаалах үйл хэрэгт зориулж, урьд өмнө цэргээс чөлөөлөгдөж байсан алс хязгаарын угсаатны бүлгүүдийг цэргийн дайчилгаанд хамруулж, эдийн засаг, цэргийн хүчээ хэзээ хэзээнээс илүү бэхжүүлэхийг зорьж байв.
Сүүлийн үеийн цэргийн статистикийн судалгаагаар Халхын голын дайны явцад байлдааны бүх төрлийг хамарсан нийт 101 томоохон тулаан болсныг тогтоосон нь гагц дайны цар хүрээг бус, мөн тус улсад үзүүлсэн нөлөө, уршиг, үр дагаврыг нэгэн адил илэрхийлнэ.

Үзэсгэлэнгийн бүтэц:
“Халхын гол-85 жил” хамтарсан үзэсгэлэнг Халхын голын дайны урьдач нөхцөл, үйл явц, сургамж, үр дүнг нэхэн тодруулж, түүхэн үнэнийг гадаад, дотоодын архивын хосгүй үнэт баримт, музейн сан хөмрөгийн түүхэн биет үзмэрт тулгуурлан дараахи 4 хэсэгт ангилж, ард иргэд, залуу үед танин мэдүүлэх, эх оронч үзэл хүмүүжлийг төлөвшүүлэх зорилготой судалгаа, сурталчилгааны эргэлтэд оруулж байна. Үүнд:
1. Дайны оршил үе /1934.07.26-1939.05.27/
2. Дайны өрнөл, үйл явц /1939.05.28-1939.09.16/
3. Дайны төгсгөл /1939.09.16-1941.10.15/
4. Дайны сургамж

“Халхын гол-85 жил” сэдэвт архивын баримт, эд өлгийн үзэсгэлэнд Оросын талаас Оросын Холбооны Улсын Холбооны архивын агентлаг, Оросын Цэргийн төв архив, Оросын Кино, гэрэл зургийн төв архивууд оролцож байгаа бол Монголын талаас Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Архивын ерөнхий газар, Үндэсний төв архив, Гадаад харилцааны төв архив, Батлан хамгаалахын төв архив, Монгол цэргийн музей, Дорнод аймгийн Халх гол сумын “Ялалт” музей хамтран өөрсдийн сан хөмрөг дэх 85 жилийн тэртээх эх орноо батлан хамгаалах, харийн дайснаас эх орноо чөлөөлөх түүхэн ялалтыг байгуулсан Халхын голын дайны түүхэнд холбогдох монгол, оросын архивын сан хөмрөгийн ховор баримт бичиг, музейн түүхэн үзмэрүүдийг дэлгэн, олон нийтэд нээлттэй танилцуулагдаж байна.